Trên giường bệnh, vị gian hùng nổi tiếng nhất Tam Quốc không nói về chiến thắng hay quyền lực, mà chỉ nhắc đến một cái tên: Tư Mã Ý. Lời tiên đoán ngắn ngủi ấy sau này trở thành nỗi ám ảnh lịch sử, khi dòng họ Tư Mã thật sự xóa sổ cơ nghiệp họ Tào.
Không ai có thể phủ nhận rằng Tào Tháo là một trong những nhân vật kiệt xuất nhất cuối thời Đông Hán. Ông không chỉ là chính trị gia, nhà quân sự, nhà văn, nhà thư pháp, mà còn là người có tầm nhìn chiến lược vượt thời đại. Ở ông, sự sắc sảo của trí tuệ song hành cùng bản năng chính trị mạnh mẽ vừa là ánh sáng đưa ông đến đỉnh cao quyền lực, vừa là nỗi lo khiến ông mãi canh cánh đến tận lúc lâm chung.
Trong những năm cuối đời, Tào Tháo từng nói với con trai là Tào Phi: "Tư Mã Ý không phải người an phận làm bề tôi. Người này sớm muộn cũng can dự vào việc nhà họ Tào."
Lời cảnh báo ngắn ngủi ấy về sau trở thành lời tiên tri chuẩn xác, mở ra một bước ngoặt lịch sử: sự sụp đổ của nhà Ngụy và sự ra đời của triều đại nhà Tấn do dòng họ Tư Mã dựng nên.
Con mắt nhìn người của Tào Tháo và mối nghi ngờ với Tư Mã Ý
Tào Tháo nổi tiếng là người "dụng nhân như dụng binh", giỏi phát hiện nhân tài giữa thời loạn. Dưới trướng ông, hàng loạt tướng lĩnh và mưu sĩ kiệt xuất như Tuân Úc, Quách Gia, Trình Dục, Từ Hoảng, Hạ Hầu Thượng… đều góp phần tạo nên thế lực hùng mạnh của Tào Ngụy.
Tuy nhiên, Tư Mã Ý là ngoại lệ hiếm hoi khiến Tào Tháo vừa trọng dụng vừa dè chừng.
Theo Tam Quốc chí, năm 208, Tào Tháo biết Tư Mã Ý là người có học thức, thông tuệ, liền cưỡng ép ông ra làm quan. Nhưng chỉ ít lâu sau, Tào Tháo nhận thấy ở Tư Mã Ý "lang cố chi tướng" ánh mắt sắc bén, lạnh lùng như loài sói, quay đầu mà không cần xoay người. Ông linh cảm người này có dã tâm không nhỏ, nên dù nể tài vẫn không giao trọng trách quân sự.
Thậm chí, sử sách chép rằng Tào Tháo từng mơ thấy "ba con ngựa cùng ăn trong máng cỏ" giấc mơ báo điềm chẳng lành (họ "Tư Mã" – chữ "Mã" cũng nghĩa là ngựa). Ông càng thêm cảnh giác, nhưng vì Tư Mã Ý là bạn thân của Tào Phi nên chỉ dặn con phải đề phòng, chứ không ra tay trừ bỏ.
Bốn trụ cột mà Tào Tháo để lại để kiềm chế Tư Mã Ý
Trước khi qua đời, Tào Tháo hiểu rằng triều đại non trẻ của nhà Ngụy cần những người trung thành bảo vệ. Ông để lại bốn vị đại tướng - những người được xem là hộ vệ cho cơ nghiệp họ Tào và là "bức tường thép" ngăn Tư Mã Ý trỗi dậy.
Tào Hưu - Con nuôi của Tào Tháo: Xuất thân danh môn, nổi tiếng trung nghĩa và mưu lược. Tào Hưu giữ vai trò trấn thủ phía Nam, đối đầu với Đông Ngô, giúp giữ vững biên cương và là cánh tay phải của triều đình. Tào Chân - Một trong những tướng lĩnh tài năng nhất của Tào Ngụy: Từng hai lần ngăn chặn quân Bắc phạt của Gia Cát Lượng. Ông nắm quyền chỉ huy biên cương Tây Bắc, được Tào Phi tin tưởng tuyệt đối và phong làm Thượng tướng quân, nắm toàn bộ binh quyền. Từ Hoảng - Danh tướng nổi tiếng từ thời Tào Tháo chinh phạt Hà Bắc: Ông nổi bật bởi tính cẩn trọng, lòng nhân hậu và tinh thần kỷ luật. Từ Hoảng từng can gián Tào Tháo không giết dân thành Diệp, cho rằng "dân tâm là gốc của thiên hạ". Hạ Hầu Thượng - Cháu của danh tướng Hạ Hầu Uyên, theo Tào Tháo chinh chiến từ thuở trẻ: Ông là người mưu lược, thiện chiến, từng đánh bại quân Đông Ngô và được phong làm Đô đốc Nam phương, trấn giữ vùng Kinh Châu trọng yếu.
Nhờ bốn vị tướng này, trong nhiều năm sau khi Tào Tháo mất, Tư Mã Ý không dám manh động. Họ là tấm khiên giữ vững thế cân bằng quyền lực giữa hoàng tộc họ Tào và dòng họ Tư Mã.
Vòng xoáy lịch sử: Khi người kiên nhẫn nhất thắng cuộc
Tuy nhiên, lịch sử vốn trớ trêu. Những người trung thành với nhà Tào lần lượt qua đời vì bệnh tật hoặc tuổi tác. Trong khi đó, Tư Mã Ý - người luôn "ẩn nhẫn như sói" – lại sống thọ, kiên định và kiềm chế đến cùng.
Sau khi Tào Phi mất, Tào Duệ lên ngôi, tiếp tục trọng dụng Tư Mã Ý làm phụ chính. Nhờ sự khéo léo và tính toán, ông dần kiểm soát triều đình, thâu tóm binh quyền và xây dựng thế lực riêng.
Khi Tào Sảng - người kế tục sau này sa vào xa hoa và chính trị yếu kém, Tư Mã Ý đã ra tay đảo chính, lập nên biến loạn Cao Bình Lăng, chính thức đưa họ Tư Mã trở thành chủ thực sự của triều Ngụy.
Chỉ vài thập kỷ sau, cháu của ông - Tư Mã Viêm chính thức xưng đế, lập ra nhà Tấn, hoàn tất giấc mộng mà Tào Tháo từng lo sợ nhất.
Nhìn lại, lời cảnh báo của Tào Tháo không chỉ là sự đa nghi của một nhà quân chủ, mà là trực giác chính trị sắc bén của một bậc kỳ tài hiểu rõ bản chất con người và sự vận hành của quyền lực.
Ông từng nói: "Thà ta phụ người trong thiên hạ, chứ không để người trong thiên hạ phụ ta."
Câu nói ấy phản ánh tinh thần cảnh giác đến cực độ cũng là sự tự nhận thức về thế giới chính trị tàn khốc mà ông đang sống. Nhưng dù khôn ngoan đến đâu, Tào Tháo vẫn không thể thắng nổi quy luật của lịch sử: khi một triều đại dựa quá nhiều vào cá nhân, thì chính sự tài giỏi ấy lại là mầm mống cho sự suy vong.
Tào Tháo ra đi, để lại cho hậu thế hình tượng một "gian hùng" vừa đáng kính, vừa đáng sợ, vừa khôn ngoan, vừa bi kịch. Và hơn 1.800 năm sau, hậu thế vẫn phải thừa nhận: ông là người đã nhìn thấy trước vận mệnh triều đại của chính mình. Diệu Đan
